Waarnemen en de valkuilen en de neurale verwerking in het brein
Een aspect, dat in de boeken en lessen over Geweldloze Communicatie (GC) van Rosenberg niet aan bod komt, is de werking van het brein. De nieuwe inzichten, die er in de afgelopen decennia op neurowetenschappelijk gebied zijn geweest, leveren echter een nuttige aanvulling op kennis en gebruik van het geweldloze communicatie model. Wanneer we enig inzicht hebt hoe het menselijk brein werkt, wordt het makkelijker om te doorgronden waarom we op bepaalde mensen of opmerkingen reageert zoals we doen.

Een instrument waaraan in de praktijk voor het geweldloze gesprek veel aandacht wordt besteed, is dat van het drieledigbrein. Deze theorie werd al in de jaren zestig bedacht door Paul MacLean. Het idee werd opgepakt door Pat Ogden (2006) en Ogden & Fisher (2017) in relatie tot vroege hechting en vroegkinderlijke trauma’s.

Het drieledigbrein
De basis van het idee van drieledigheid heeft te maken met de evolutie van het menselijke brein en hoe deze zich verhoudt tot die van andere mensen en dieren. De drie delen zijn: 1) overlevingsbrein 2) emotionele brein 3) rationele brein.

  1. Het deel van de hersenen dat de mens evolutionair gezien gemeen heeft met oerwezens, zoals reptielen, zit onderin onze schedel, bij de hersenstam. Vanuit dit hersendeel worden basale reflexen aangedreven die je helpen te overleven. Dit deel wordt om die reden wel het reptielenbrein of het overlevingsbrein genoemd.
  2. Het limbisch systeem is het hersendeel dat zich is gaan manifesteren bij het ontstaan van zoogdieren. Het limbisch systeem wordt ook het emotionele brein genoemd. Deze laag in de hersenen reguleert emoties wat tot uiting komt in sociaal gedrag. Net als vanuit het reptielenbrein hebben reacties die vanuit dit hersendeel komen als doel je welzijn te bevorderen en te beschermen. De amandelkernen, die in dit deel van de hersenen huizen, kunnen zeer bepalend zijn voor ons gedrag. Deze kernen, die ook wel amygdalae worden genoemd, spelen namelijk een centrale rol bij het verwerken en reguleren van angstprikkels. Daarover later meer.
  3. De neocortex is het derde onderdeel van het drieledige brein en zit relatief gezien het meest bovenin de hersenpan. Dit deel wordt ook wel het menselijk brein of het rationele brein genoemd. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor gedrag dat uniek is voor mensen, zoals het verwerken van taal en abstracte gedachtes over tijd en plaats.

De amygdala
Op de invloed van het drieledige brein wordt in de praktijk voor het geweldloos gesprek uitgebreid ingegaan, in het bijzonder op het knooppunt van de amygdala. In dit knooppunt in het emotionele brein liggen alle kenmerken opgeslagen van vroeg kinderlijke trauma’s en vroege hechting. Wanneer er in het hier en nu iets of iemand ons triggert, zal de amygdala in een split second reageren en alle hersendelen dwingend mobiliseren, inclusief de daarbij passende emotie, zoals angst, boosheid en schaamte. We kunnen dit leren herkennen door de reflex om te vechten, vluchten, bevriezen of te dissociëren.

Een trauma kan dateren uit onze eerste levensfase. Daardoor is het op het eerste gezicht soms niet duidelijk waarom we buitenproportioneel heftig reageren op een ogenschijnlijk onschuldige prikkel van buitenaf. De amygdala-hijack of gijzeling (Goleman, 1996, 2007) is een valkuil, die een belemmering kan zijn om eerlijk en open te communiceren. Door middel van coaching en therapeutische interventies kun je leren wat het is wat jou triggert, waar dit zijn oorsprong heeft en hoe je het kan ondervangen.


Werken aan communicatie
Wanneer we geen voldoening halen uit het contact dat we met onze omgeving hebben, is het vragen om hulp daarbij de belangrijkste stap. Met de lessen uit het geweldloze communicatie model (GC) kunnen we stap voor stap  leren om de verbinding met onszelf en met onze omgeving te herstellen. Door GC aan te vullen met kennis uit de neurowetenschap en de moderne traumapsychologie kunnen we onze oude onheilzame communicatie- en gedragspatronen onderzoeken.

We kunnen onze triggers leren herkennen voordat we in de verdediging schieten, ons terugtrekken of gaan aanvallen. Hierdoor kunnen we onszelf en de ander in een nieuw licht zien. Vanuit eeuwenlang gebezigd levensvervreemdend communiceren, stelt Rosenberg dat de meeste mensen door drie fasen gaan om geweldloze communicatie te leren. De drie fasen gaan in op een proces van emotionele afhankelijkheid, via een leerfase naar de staat van emotionele volwassenheid. Een staat waar we verantwoordelijkheid nemen voor onszelf en waarbij we in harmonie en mededogen door het leven gaan.